جلسه دوم

🔹ادامه بیان شواهد دال بر تغییر معنای فقه و کلام در طی تاریخ اندیشه اسلامی

🔹ادامه استشهاد به کلمات اشاعره

🔹استشهاد به کلام غزالی
 غایت کلام، حفظ عقیده اهل سنت و حراست از تشویش اهل بدعت است.
 
🔹استشهاد به کلام تهانوی 
قد یطلق الفقه علی علم النفس بما لها و ما علیها فیشتمل جمیع العلوم الدینیة
 
🔹تغییر معنای کلام و تثبیت معنای جدید از قرن هشتم و نهم
شاهد این تغییر، کلام جرجانی است که فقه را علم به احکام شرعیه عملیه و کلام را علم بحث از ذات و صفات و افعال خداوند معرفی می کند. 

🔹استشهاد به کلمات علمای امامیه و معتزله
این بیان منحصر در ادبیات اهل سنت نیست بلکه در میان علمای امامیه و معتزله هم وجود دارد؛ ولی تعبیرشان تا حدودی تفاوت دارد. 
 
🔹تالیف کتابهای اعتقادی- احکامی توسط علمای امامیه
در این سنت، محدثان و متکلمان بحث عقائد را در کنار بحث احکام به یک سبک واحد و در یک کتاب جمع می کنند. عنوان این کتب هم مشتمل بر «فیما یجب علی العباد» است.اعتقاد متکلمان و محدثان این بوده که معارف دینی یک منظومه واحد است که باید ارائه شود.

🔹کتاب «الهدایه» شیخ صدوق
 
🔹کتاب «جمل العلم و العمل» سیدمرتضی 
 
🔹کتاب «الکافی فی الفقه» ابو الصلاح حلبی 
 
🔹کتاب «غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع» ابن زهره
 
🔹استشهاد به کلام قاضی عبدالجبار

کتاب اصول الخمسه کاملا بر اساس ما یجب علی العباد نوشته شده است. 
 
🔹یک سوال مهم: تفاوت کار فقهی در حوزه اعتقادات با کار کلامی در آن حوزه؟
 
🔹پاسخ سوال 
دلیل عقلی در حوزه فقه المعارف با دلیل عقلی در حوزه کلام متفاوت است. ادله عقلی که در فقه المعارف اقامه می شود ادله عقلی عامی است که همه بشر در تمامی مجالات قبول دارند(جدای از ادله نقلی که در فروع اعتقادی استفاده می شود). 
ولی در حوزه کلام باید با زبان و ادبیات قوم و زمان سخن گفت. اگر متکلم بخواهد بر اساس ادبیات درون دینی و درون مذهبی بحث کند هیچ وقت بحث پیش نمی رود. بنابراین متکلم می تواند از ادله عقلی استفاده کند که حتی خودش هم آن را قبول ندارد.

🔹یک اتهام بزرگ به دانش کلام 
دانش کلام، دانشی صرفا جدلی است و غایتش اسکات خصم است.

🔹پاسخ اتهام بر اساس مباحث گذشته 
کلامی که جدلی است، کلام به معنای نخستین آن است ولی از زمانی که فقه العقائد وارد کلام شد، دیگر ادله کلام، تنها جدلی نیست بلکه برهانی نیز است.

🔹دو وظیفه کلام به معنای متاخر آن 
کلام در مفهوم متاخرش دو وظیفه دارد: 1- استنباط و تبیین و تحریر معارف دینی 2- دفاع و نصرت از آنها.