رفتن به محتوای اصلی

انواع و موارد نقض علم اجمالی

از بین رفتن علم اجمالی سابق

یعنی علم پیدا کنم که علم من خطا بوده است.

 

در این حالت علم اجمالی از بین رفته است

شک هم ندارم که محل جریان اصل باشد

اگر کسی علم اجمالی داشته است که در یکی از دو ظرف خون چکیده است، اما بعد فهمیده است که خطاه کرده است و آن‌چه در یکی از دو ظرف چکیده است آب بوده است، چه حکمی دارد؟

شک در علم اجمالی سابق

علم گذشته این‌گونه از بین رفته که در صحت آن شک کرده‌ایم.

در هر دو طرف اصل جاری می‌شود

در مثال قبلی، اگر کسی شک کند که آن‌چه در یکی از دو ظرف ریخته است، خون بوده یا آب، چه حکمی دارد؟

شک در اتمام وقت معلوم علم اجمالی

یعنی علم سابق داشته‌ام اما بقای این علم مشکوک است. به خاطر این‌ شرایطی که معلوم دارد.

 

در این حالت، تکلیف معلوم نیست. حال این‌که اصل برائت جاری می‌شود یا خیر، جداگانه بررسی می‌شود.

اگر کسی می‌داند در یکی از دو ظرف انگور بوده و خمر شده است، به علاوه می‌داند که بعد از سه هفته، این خمر تبدیل به سرکه می‌شود، اما نمی‌داند که سه هفته گذشته است یا نه، چه حکمی دارد؟
 

شک در اتمام وقت معلوم علم اجمالی

یعنی علم سابق داشته‌ام اما بقای این علم مشکوک است. به خاطر جهل به شرایطی که معلوم دارد. یعنی امد را نمی‌دانم.

 

زمان علم و زمان معلوم

این دو می‌توانند با هم متفاوت باشند. من الان علم دارم که دیروز در خانه بودم. زمان علم حال است و زمان معلوم ماضی. هر کدام هم می‌توانند مدت مخصوص به خود را داشته باشند.

 

زمان شک و زمان معلوم (مشکوک)

این دو نیز می‌توانند متفاوت باشند.

 

زمان اجرای اصل و زمان شک

اصل وقتی جاری می‌شود که شک دارم. پس این دو هم‌زمان هستند. اصل در شرایطی اجرا می‌شود که اثر شرعی داشته باشد. اجرای امروز باعث می‌شود قضای نماز دیروز بر گردنم نباشد.

 

زمان جریان اصل و زمان مورد جریان اصل

این دو هم باید هم‌زمان باشد. اصل برایت برای نماز دیروز من نسبت به همان نماز  دیروز جریان می‌یابد.

 

زمان تنجیز علم

بنا بر علیت: زمان علم

بنا بر اقتضا: زمان تعارض اصول

به یاد داریم که در مبنای اقتضا، اجرای اصل در یک طرف، تنجیز را به هم می‌زد اما در مبنای علیت چنین نبود. بنا بر این تنجیز علم اجمالی در مبنای علیت معطل نیست اما در اقتضا معطل تعراض است.

 

 

اگر کسی می‌داند در یکی از دو ظرف انگور بوده و خمر شده است، اما نمی‌داند که این خمر بعد از دو هفته تبدیل به سرکه می‌شود یا سه هفته؟

شک در زمان اتمام وقت معلوم علم اجمالی، ناشی از قصر و طول اطراف علم اجمالی

می‌دانیم که در یکی از دو ظرف الف و ب انگور تبدیل به خمر شده است. اگر ظرف الف باشد، می‌دانیم که زود تر خمر شده است و دو هفته‌ی دیگر تبدیل به سرکه می‌شود، اگر ظرف ب باشد می‌دانیم که دیرتر خمر شده و سه هفته‌ی دیگر سرکه می‌شود. چه حکمی دارد؟

شک در اتمام یا بقای وقت معلوم علم اجمالی، ناشی از قصر و طول اطراف علم اجمالی

می‌دانیم که در یکی از دو ظرف الف و ب انگور تبدیل به خمر شده است. اگر ظرف الف باشد، می‌دانیم که زود تر خمر شده است و تا الآن تبدیل به سرکه شده است، اگر ظرف ب باشد می‌دانیم که دیرتر خمر شده و یکهفته‌ی دیگر سرکه می‌شود. چه حکمی دارد؟
.
.

 
مثال- سوال‌وجواب- بحث فرض و حکمی
تمرین
ایده‌ها
مطالب مرتبط و توضیح چرایی ارتباط