اباحه‌ی اقتضایی

درس

مقدمه

مفاهیم و مبانی

ثمرات

چکیده

پیشنیه

در مباحث حق‌الطاعه، علم‌اجمالی و احتیاط مطرح شده که دو گونه حکم اباحه وجود دارد

اباحه لااقتضا و اباحه اقتضایی

برای روشن شدن بحث باید تصویر دقیقی از این دو حکم اباحه داشته باشیم

مفاهیم و مبانی

اباحه لااقتضا: اباحه‌ای که به خاطر نبود مصلحت و مفسده برای   دیگر احکام ایجاد شده است؛ مثلا خوردن ماهی مباح است چون نه مصلحتی دارد تا واحب باشد و نه مفسده‌ای دارد تا حرام باشد (حالت میانه داریم؟)

اباحه اقتضایی: اباحه‌ای که به خاطر وجود مصلحت در اباحه و آزادی مکلف در انجام یا ترک چیزی یا کاری جعل شده است

نتایج

گفته شده که

اگر بدانیم کاری یا حکم الزامی دارد یا اباحه‌ی اقتضایی دارد، راهی برای احتیاط نداریم، چرا که در هر دو طرف مصلحتی وجود دارد و نمی‌شود به هر دو دست یافت.

در این صورت 

در علم اجمالی، نمی‌توانیم احتیاط کنیم و برای هر دو طرف علم اجمالی اقدام به امتثال کنیم؛ زیرا مصلحت اقتضایی یک طرف از دست می‌رود و فوت می‌شود.

در شک قبل از فحص، نمی‌توانیم احتیاط کنیم. زیرا در هر مورد، مرددیم که این کار حکم الزامی دارد یا 

بررسی تفصیلی

تفاوت اباحه‌ی اقتضایی با اباحه‌ی لااقتضا باید بررسی شود. آیا احکام این دو نوع اباحه با هم متفاوت‌اند؟ آیا وجود مصلحت چگونه بر وجود حکم تاثیر می‌‌گذارد؟ آیا لزوما فوت مصلحت سبب استحاله‌ی احتیاط می‌شود؟

اباحه‌ی لااقتضا

شک در اصل تکلیف

فرض کنید نمی‌دانیم کار الف واجب است یا مباح لااقتضا است. در این صورت اگر الف را انجام دهیم یقین داریم که بر خلاف وظیفه عمل نکرده‌ایم. اما اگر تکلیفی وجود داشته باشد آن را انجام داده‌ایم.

علم اجمالی

فرض کنید می‌دانیم یا کار الف یا کار ب بر ما واجب و دیگری مباح است. در این صورت اگر هم الف و هم ب را انجام دهیم، می‌دانیم که تکلیفمان را انجام داده‌ایم.

اباحه‌ی اقتضایی

شک در اصل تکلیف

فرض کنید نمی‌دانیم کار الف واجب است یا مباح اقتضایی است. در این صورت اگر الف را انجام دهیم و الف واقعا واجب باشد، به تکلیف عمل کرده‌ایم اما اگر الف را انجام دهیم و الف واقعا مباح باشد؟؟

علم اجمالی

فرض کنید می‌دانیم یا کار الف یا کار ب بر ما واجب و دیگری مباح است. در این صورت اگر هم الف و هم ب را انجام دهیم؟؟؟

در نگاه اول، تفاوت داشتن حکم اباحه‌ی اقتضایی و اباحه‌ی لااقتضا روشن به نظر نمی‌رسد. 

چرا که